Wyroby budowlane – co należy o nich wiedzieć?
Obowiązujące przepisy nakładają na producentów szereg obowiązków i wymagań, które muszą zostać spełnione, aby wyroby mogły zostać uznane za wprowadzone do obrotu zgodnie z przepisami, a tym samym mogły być stosowane przy wykonywaniu robót budowlanych. Przepisy przewidują również sankcje karne za niespełnienie tych wymagań. Dlatego posiadanie przez producentów wyrobów niezbędnej wiedzy na temat tych przepisów może okazać się niezwykle cenne, w szczególności w przypadku kontroli organów nadzoru budowlanego.
Kiedy wyrób może być uznany za wyrób budowlany i może być stosowany przy wykonywaniu robót budowlanych?
Aby wyrób mógł zostać zastosowany przy wykonywaniu robót budowlanych, zastosowanie wyrobu musi być zgodne z zamierzonym zastosowaniem wyrobu określonym przez producenta. Ponadto wyrób powinien posiadać takie właściwości użytkowe, aby umożliwić obiektom budowlanym, w których ma zostać zastosowany spełnienie podstawowych wymagań, tj.:
- nośności i stateczności konstrukcji,
- bezpieczeństwa pożarowego,
- higieny, zdrowia i środowiska,
- bezpieczeństwa użytkowania i dostępności obiektów,
- ochrony przed hałasem,
- oszczędności energii i izolacyjności cieplnej,
- zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych.
Ponadto, aby wyrób mógł być stosowany przy wykonywaniu robót budowlanych musi zostać wprowadzony do obrotu lub udostępnione na rynku krajowym zgodnie z przepisami odrębnymi. W odniesieniu do wyrobów budowlanych przepisami odrębnymi, które regulują zasady ich wprowadzania do obrotu są:
- rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG (Dz. Urz. UE L 88 z 04.04.2011, str. 5, z późn. zm.), zwane rozporządzeniem Nr 305/2011, określające tzw. europejski system wprowadzania do obrotu lub udostępniania na rynku wyrobów budowlanych (z deklaracją właściwości użytkowych i oznakowaniem CE), oraz
- ustawa o wyrobach budowlanych, która określa m.in. zasady wprowadzania do obrotu lub udostępniania wyrobów budowlanych na rynku krajowym, według tzw. krajowego systemu (z krajową deklaracją właściwości użytkowych i znakiem budowlanym)
Czym jest więc wyrób budowlany?
Zgodnie z art. 2 pkt 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. i art. 2 pkt 1 ustawy o wyrobach budowlanych – przez pojęcie „wyrób budowlany” należy rozumieć każdy wyrób lub zestaw wyprodukowany i wprowadzony do obrotu w celu trwałego wbudowania w obiektach budowlanych lub ich częściach, którego właściwości wpływają na właściwości użytkowe obiektów budowlanych w stosunku do podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych (przedstawionych w załączniku do powyższego rozporządzenia Nr 305/2011).
Pojęcie to zdefiniowane jest więc bardzo szeroko. Według aktualnego stanu prawnego wyrobami budowlanymi podlegającymi wymaganiom ww. przepisów są wyroby spełniające wymagania ww. definicji i jednocześnie:
– w przypadku wyrobów oznakowanych CE – wyroby budowlane objęte normami zharmonizowanymi w rozumieniu tego rozporządzenia i te wyroby, dla których wydane zostały europejskie oceny techniczne (na wniosek dobrowolnie złożony przez ich producenta),
– w przypadku wyrobów oznakowanych znakiem budowlanym – wyroby budowlane objęte załącznikiem nr 1 do rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. poz. 1966, z późn. zm.), który wyznacza grupy wyrobów budowlanych objęte obowiązkiem sporządzenia krajowej deklaracji właściwości użytkowych oraz właściwe dla tych grup krajowe systemy oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych.
Obowiązki producenta w przypadku wyrobów oznakowanych znakiem CE.
Jeżeli wyrób budowlany objęty jest normą zharmonizowaną lub jest zgodny z wydaną dla niego europejską oceną techniczną, producent sporządza deklarację właściwości użytkowych przy wprowadzeniu takiego wyrobu do obrotu i oznakowuje wyrób oznakowaniem CE. W momencie sporządzenia deklaracji i oznakowania wyrobu producent przyjmuje na siebie odpowiedzialność za zgodność wyrobu budowlanego z zadeklarowanymi w ten sposób właściwościami użytkowymi oraz za jego zgodność ze wszystkimi mającymi zastosowanie wymaganiami określonymi w rozporządzeniu Nr 305/2011 i innym mającymi zastosowanie przepisami. Wraz z wyrobem producent dostarcza kopię deklaracji właściwości użytkowych w formie papierowej albo przesyła się ją drogą elektroniczną. W praktyce producent najczęściej udostępnia deklarację na stronie internetowej, którą wskazuje na opakowaniu wyrobu.
Oznakowaniu CE towarzyszą:
- dwie ostatnie cyfry roku, w którym zostało ono po raz pierwszy umieszczone,
- zamierzone zastosowanie wyrobu określone w zastosowanej zharmonizowanej specyfikacji technicznej.
- nazwa i adres siedziby producenta lub znak identyfikujący pozwalający w łatwy i jednoznaczny sposób określić nazwę i adres producenta,
- niepowtarzalny kod identyfikacyjny typu wyrobu,
- numer referencyjny deklaracji właściwości użytkowych,
- poziom lub klasa zadeklarowanych właściwości użytkowych,
- odniesienie do zastosowanej zharmonizowanej specyfikacji technicznej,
- w stosownych przypadkach numer identyfikacyjny jednostki notyfikowanej oraz
- zamierzone zastosowanie wyrobu określone w zastosowanej zharmonizowanej specyfikacji technicznej.
Obowiązki producenta w przypadku wyrobów oznakowanych znakiem budowlanym.
Jeżeli wyrób budowlany nie jest objęty normą zharmonizowaną lub dla wyrobu nie została wydana europejska ocena techniczna, wyrób taki może być wprowadzony do obrotu, jeżeli jego producent sporządził dla niego krajową deklarację właściwości użytkowych i oznakował go znakiem budowlanym. Właściwości użytkowe wyrobu budowlanego, zadeklarowane w krajowej deklaracji zgodnie z właściwą przedmiotowo Polską Normą wyrobu lub krajową oceną techniczną, należy odnieść do tych zasadniczych charakterystyk, które mają wpływ na spełnienie podstawowych wymagań przez obiekty budowlane, zgodnie z zamierzonym zastosowaniem tego wyrobu. W momencie sporządzenia krajowej deklaracji i oznakowania wyrobu, producent przyjmuje na siebie odpowiedzialność za zgodność wyrobu budowlanego z zadeklarowanymi w ten sposób właściwościami użytkowymi oraz za jego zgodność ze wszystkimi wymaganiami określonymi w ustawie o wyrobach budowlanych oraz w przepisach odrębnych, mającymi zastosowanie do tego wyrobu.
Wraz z oznakowaniem wyrobu budowlanego znakiem budowlanym producent umieszcza na wyrobie następujące informacje towarzyszące:
- dwie ostatnie cyfry roku, w którym znak budowlany został po raz pierwszy umieszczony na wyrobie budowlanym,
- nazwa i adres siedziby producenta lub znak identyfikacyjny pozwalający jednoznacznie określić nazwę i adres siedziby producenta,
- nazwa i oznaczenie typu wyrobu budowlanego,
- numer referencyjny Polskiej Normy lub numer i rok wydania krajowej oceny technicznej, zgodnie z którą zostały zadeklarowane właściwości użytkowe,
- numer krajowej deklaracji,
- poziom lub klasa zadeklarowanych właściwości użytkowych,
- nazwa jednostki certyfikującej, jeżeli taka jednostka uczestniczyła w ocenie i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobu budowlanego,
- adres strony internetowej producenta, jeżeli krajowa deklaracja jest na niej udostępniona.
Znak budowlany oraz powyższe informacje towarzyszące producent umieszcza lub dołącza do wyrobu budowlanego w sposób widoczny, czytelny i trwały, bezpośrednio na wyrobie budowlanym albo na etykiecie przymocowanej do tego wyrobu. Jeżeli umieszczenie tych informacji w powyższy sposób nie jest możliwe z uwagi na wielkość lub charakter wyrobu budowlanego, umieszcza się je na opakowaniu jednostkowym lub opakowaniu zbiorczym wyrobu budowlanego albo na dokumentach towarzyszących wyrobowi.
Organy odpowiedzialne za kontrolę rynku wyrobów budowlanych.
Rynek wyrobów budowlanych jest kontrolowany przez Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego oraz 16 wojewódzkich inspektorów nadzoru budowlanego. Kontrole mogą być prowadzone u producenta, upoważnionego przedstawiciela, importera lub sprzedawcy. W ramach prowadzonych działań organy mogą pobierać do badań próbki wyrobów budowlanych, w celu sprawdzenia, czy wyrób posiada deklarowane przez producenta właściwości użytkowe. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w toku kontroli, wszczynane jest postępowanie administracyjne, które może się zakończyć np. decyzją nakazującą wycofanie wyrobu z obrotu lub zakazującą dalszego udostępniania wyrobu. Takie decyzje w szczególności wydawane są w przypadku negatywnego wyniku badania próbek wyrobu budowlanego.
Dodatkowo, zgodnie z obowiązującymi od dnia 1 stycznia 2017 r. przepisami, zawartymi w rozdziale 6a ustawy o wyrobach budowlanych, za naruszenie określonych wymagań określonych w ustawie organy nadzoru budowlanego mogą nakładać kary pieniężne w wysokości do 100 tys. zł. za najpoważniejsze naruszenie przepisów (gdy wyrób nie spełnia deklarowanych właściwości użytkowych).