Wiedza

Zgodnie z art. 2 pkt 2 rozporządzenia Nr 305/2011 zestaw – oznacza wyrób budowlany wprowadzony do obrotu przez jednego producenta jako zestaw co najmniej dwóch odrębnych składników, które muszą zostać połączone, aby mogły zostać zastosowane w obiektach budowlanych.
Natomiast zgodnie z definicją „wyrób budowlany” oznacza każdy wyrób lub zestaw wyprodukowany i wprowadzony do obrotu w celu trwałego wbudowania w obiektach budowlanych lub ich częściach, którego właściwości wpływają na właściwości użytkowe obiektów budowlanych w stosunku do podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych. Tym samym w przypadku zestawu wyrobów – wyrobem budowlanym jest zestaw wyrobów i deklarowaniu właściwości użytkowych i znakowaniu (oznakowaniem CE lub znakiem budowlanym) podlega jako całość. Natomiast poszczególne składniki tego zestawu mogą ale nie musza być wyrobem budowlanym w rozumieniu ustawy o wyrobach budowlanych. Jeżeli składniki zestawu były wprowadzone do obrotu jako pojedyncze wyroby budowlane, a producent dokonał oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych z zastosowaniem właściwej dla nich (a nie dla zestawu) specyfikacji technicznej, wydał odpowiednią deklarację właściwości użytkowych oraz umieścił wymagane oznakowanie – to takie składniki zestawu mogą znajdować się w obrocie jako pojedyncze wyroby budowlane.

Pojęcie „wprowadzenie do obrotu” oraz „udostępnienie na rynku” zdefiniowane zostały w art. 2 pkt 16 i 17 rozporządzenia nr 305/2011.
„Wprowadzenie do obrotu” oznacza udostępnienie po raz pierwszy wyrobu budowlanego na rynku unijnym.
Natomiast „udostępnienie na rynku” oznacza każde dostarczenie wyrobu budowlanego w celu dystrybucji lub zastosowania na rynku unijnym w ramach działalności handlowej, odpłatnie lub nieodpłatnie.
Jednocześnie ustawa o wyrobach budowlanych w art. 2 pkt 12 definiuje pojęcie „udostępnianie na rynku krajowym” – przez które należy rozumieć każde dostarczanie wyrobu budowlanego w celu dystrybucji lub zastosowania na rynku krajowym w ramach działalności handlowej, odpłatnie lub nieodpłatnie.
Podkreślić należy, że w świetle powyższych definicji pojęcie wprowadzenia do obrotu (oraz ustalenie momentu, kiedy ono nastąpiło) odnosi się do konkretnego wyrobu budowlanego, który zostaje każdorazowo dostarczany w celu dystrybucji lub zastosowania na rynku unijnym.

Zasadnicze charakterystyki – zgodnie z art. 2 pkt 4 Rozporządzenia nr 305/2011, oznaczają te cechy wyrobu budowlanego, które odnoszą się do podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych
Natomiast właściwości użytkowe wyrobu budowlanego – zgodnie z art. 2 pkt 5 Rozporządzenia nr 305/2011, oznaczają właściwości użytkowe odnoszące się do odpowiednich zasadniczych charakterystyk wyrażone, jako poziom lub klasa, lub w sposób opisowy

Zgodnie z art. 2 pkt 14 rozporządzenia Nr 305/2011 przez „zamierzone zastosowanie” rozumie się zamierzone zastosowanie wyrobu budowlanego określone w mającej zastosowanie zharmonizowanej specyfikacji technicznej.
W przypadku przepisów krajowych przez „zamierzone zastosowanie” rozumie się zastosowanie, o którym mowa w art. 2 pkt 14 rozporządzenia Nr 305/2011, albo zamierzone zastosowanie wyrobu określone w Polskiej Normie wyrobu lub krajowej ocenie technicznej.
Mówiąc inaczej przez „zamierzone zastosowanie” rozumie się przewidziane przez producenta zastosowanie wyrobu, które wynika z normy zharmonizowanej lub europejskiego dokumentu oceny w przypadku wyrobów oznakowanych znakiem CE, oraz w Polskiej Normie wyrobu lub krajowej ocenie technicznej w przypadku wyrobów oznakowanych znakiem budowlanym.

Zgodnie z art. 2 pkt 10 Rozporządzenia nr 305/2011, „zharmonizowane specyfikacje techniczne” oznaczają normy zharmonizowane i europejskie dokumenty oceny.

Zgodnie z art. 2 pkt 11 rozporządzenia (UE) Nr 305/2011 (1), „norma zharmonizowana” oznacza normę przyjętą przez jeden z europejskich organów normalizacyjnych wymienionych w załączniku I do dyrektywy 98/34/WE, na podstawie wniosku (zwanego mandatem) wydanego przez Komisję, zgodnie z art. 6 tej dyrektywy.
Samo opracowanie przez europejski organ normalizacyjny (np. CEN) na podstawie ww. mandatu normy europejskiej nie powoduje automatycznie, że norma ta uzyskuje status normy zharmonizowanej. Zgodnie z art. 17 ust. 5 ww. rozporządzenia, Komisja Europejska ocenia zgodność norm zharmonizowanych ustanowionych przez europejskie organy normalizacyjne z odpowiednimi mandatami i publikuje w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej wykaz odniesień do norm zharmonizowanych, które są zgodne z odpowiednimi mandatami. Dla każdej normy zharmonizowanej w wykazie wskazuje się:
• odniesienia do zastępowanych zharmonizowanych specyfikacji technicznych, o ile istnieją,
• datę początkową okresu koegzystencji,
• datę końcową okresu koegzystencji.
Od daty początkowej okresu koegzystencji możliwe jest stosowanie normy zharmonizowanej do sporządzenia deklaracji właściwości użytkowych dla wyrobu budowlanego objętego tą normą. Natomiast od daty końcowej okresu koegzystencji stosowanie danej normy zharmonizowanej przy wprowadzaniu do obrotu wyrobu budowlanego objętego tą normą jest obligatoryjne.
Aktualny wykaz odniesień do norm zharmonizowanych, opublikowany jest w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej:
• komunikatem Komisji opublikowany w Dz. U. UE w dniu 9 marca 2018 r. (2018/C 092/06) w ramach wykonania rozporządzenia nr 305/2011 ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylającego dyrektywę Rady 89/106/EWG (Dz. Urz. UE C 92 z 09.03.2018, str. 139),
• decyzją wykonawczą Komisji (UE) 2019/451 z dnia 19 marca 2019 r. w sprawie norm zharmonizowanych dotyczących wyrobów budowlanych, opracowanych na potrzeby rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 (Dz. Urz. UE L 77 z 20.03.2019, str. 80).

Skonsolidowana lista norm zharmonizowanych dotycząca powyższych wykazów odniesień dostępna jest na stronie Komisji Europejskiej.

Zgodnie z art. 2 pkt 12 rozporządzenia nr 305/2011„Europejski dokument oceny” oznacza dokument przyjęty przez organizację JOT (tj. organizację jednostek ds. oceny technicznej – „EOTA”) do celów wydawania europejskich ocen technicznych.
W następstwie wniosku o wydanie europejskiej oceny technicznej, złożonego przez producenta, organizacja JOT opracowuje i przyjmuje europejski dokument oceny dla każdego wyrobu budowlanego nieobjętego lub nie w pełni objętego normą zharmonizowaną, którego właściwości użytkowe w odniesieniu do jego zasadniczych charakterystyk nie mogą być w pełni ocenione zgodnie z istniejącą normą zharmonizowaną.
Europejski dokument oceny zawiera co najmniej ogólny opis wyrobu budowlanego, wykaz zasadniczych charakterystyk istotnych z uwagi na zamierzone zastosowanie wyrobu przewidziane przez producenta i uzgodnione między producentem i organizacją JOT, a także metody i kryteria oceny właściwości użytkowych wyrobu w odniesieniu do tych zasadniczych charakterystyk.
Europejski dokument oceny zawiera również zasady zakładowej kontroli produkcji, która ma być stosowana, z uwzględnieniem warunków procesu produkcyjnego danego wyrobu budowlanego.

Zgodnie z art. 2 pkt 13 rozporządzenia Nr 305/2011 „europejska ocena techniczna” oznacza udokumentowaną ocenę właściwości użytkowych wyrobu budowlanego w odniesieniu do jego zasadniczych charakterystyk zgodnie z odnośnym europejskim dokumentem oceny.
JOT wydaje europejską ocenę techniczną na wniosek producenta, na podstawie europejskiego dokumentu oceny. Europejska ocena techniczna zawiera właściwości użytkowe podlegające zadeklarowaniu, wyrażone w poziomach lub klasach, lub w sposób opisowy, odnoszące się do zasadniczych charakterystyk, które zostały uzgodnione przez producenta i JOT, do której skierowano wniosek o europejską ocenę techniczną dla deklarowanego zamierzonego zastosowania wyrobu, oraz szczegóły techniczne niezbędne do wdrożenia systemu oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych.
Europejska ocena techniczna może być wydana, w następstwie wniosku o wydanie europejskiego dokumentu oceny, między innymi w przypadku gdy:
a) dany wyrób nie jest objęty zakresem żadnej istniejącej normy zharmonizowanej;
b) w odniesieniu do co najmniej jednej zasadniczej charakterystyki tego wyrobu metoda oceny przewidziana w normie zharmonizowanej nie jest właściwa; lub
c) norma zharmonizowana nie przewiduje żadnej metody oceny w odniesieniu do co najmniej jednej zasadniczej charakterystyki tego wyrobu.

Europejskie oceny techniczne mogą być wydawane przez jednostki oceny technicznej (JOT), które zostały upoważnione do wydawania europejskich ocen technicznych. Państwa członkowskie mogą wyznaczyć działające na ich terytorium JOT, w szczególności dla jednej lub kilku grup wyrobów wymienionych w załączniku IV tabela 1. Wykaz wyznaczonych jednostek, zostaje przekazany pozostałym państwom członkowskim i Komisji Europejskiej, która podaje go do wiadomości publicznej w formie elektronicznej wraz ze wskazaniem grup wyrobów, dla których JOT zostały wyznaczone.

Jeżeli wyrób budowlany objęty jest normą zharmonizowaną lub jest zgodny z wydaną dla niego europejską oceną techniczną, producent sporządza deklarację właściwości użytkowych przy wprowadzeniu takiego wyrobu do obrotu. Przez sporządzenie deklaracji właściwości użytkowych producent przyjmuje na siebie odpowiedzialność za zgodność wyrobu budowlanego z zadeklarowanymi w ten sposób właściwościami użytkowymi.
Dla każdego wyrobu udostępnianego na rynku dostarcza się kopię deklaracji właściwości użytkowych w formie papierowej albo przesyła się ją drogą elektroniczną. Wzór deklaracji określa rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 574/2014.
Oznakowanie CE umieszcza się na wyrobach budowlanych, dla których producent sporządził deklarację właściwości użytkowych zgodnie z art. 4 i 6.
Poprzez umieszczenie lub zlecenie umieszczenia oznakowania CE producent wskazuje, że bierze na siebie odpowiedzialność za zgodność wyrobu budowlanego z deklarowanymi właściwościami użytkowymi oraz za jego zgodność ze wszystkimi mającymi zastosowanie wymaganiami określonymi w rozporządzeniu Nr 305/2011 i innym mającymi zastosowanie przepisami.
Dla każdego wyrobu budowlanego objętego normą zharmonizowaną lub dla którego wydana została europejska ocena techniczna oznakowanie CE jest jedynym oznakowaniem potwierdzającym zgodność wyrobu budowlanego z deklarowanymi właściwościami użytkowymi w odniesieniu do jego zasadniczych charakterystyk, objętych tą normą zharmonizowaną lub europejską oceną techniczną.
Oznakowanie CE umieszcza się na wyrobie budowlanym lub na jego etykiecie w sposób widoczny, czytelny i trwały. W przypadku gdy nie jest to możliwe lub nie można tego zapewnić z uwagi na charakter wyrobu, umieszcza się je na opakowaniu lub na dokumentach towarzyszących.
Oznakowaniu CE towarzyszą:
• dwie ostatnie cyfry roku, w którym zostało ono po raz pierwszy umieszczone,
• zamierzone zastosowanie wyrobu określone w zastosowanej zharmonizowanej specyfikacji technicznej.
• nazwa i adres siedziby producenta lub znak identyfikujący pozwalający w łatwy i jednoznaczny sposób określić nazwę i adres producenta,
• niepowtarzalny kod identyfikacyjny typu wyrobu,
• numer referencyjny deklaracji właściwości użytkowych,
• poziom lub klasa zadeklarowanych właściwości użytkowych,
• odniesienie do zastosowanej zharmonizowanej specyfikacji technicznej,
• w stosownych przypadkach numer identyfikacyjny jednostki notyfikowanej oraz
• zamierzone zastosowanie wyrobu określone w zastosowanej zharmonizowanej specyfikacji technicznej
Oznakowanie CE umieszcza się przed wprowadzeniem wyrobu budowlanego do obrotu. Może mu towarzyszyć piktogram lub inny znak wyraźnie wskazujący na szczególne zagrożenie lub zastosowanie

W przypadku wyrobów budowlanych, które nie podlegają obowiązkowo rozporządzeniu Nr 305/2011 (tj. wyrobów nieobjętych normą zharmonizowaną w rozumieniu tego rozporządzenia ani wydaną dla nich, na dobrowolny wniosek, europejską oceną techniczną) – jeżeli są one wprowadzane do obrotu na terytorium Polski – stosuje się wymagania krajowe, w tym dotyczące sporządzenia krajowej deklaracji właściwości użytkowych i oznakowania ich znakiem budowlanym. Kwestie te regulują przepisy art. 5 ust. 2 i art. 8 ust. 1 ustawy o wyrobach budowlanych oraz rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa z 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. poz. 1966, z późn. zm.).
Zgodnie z art. 8 ust. 1, oznakowanie znakiem budowlanym umieszcza się na wyrobie budowlanym, dla którego producent sporządził, na swoją wyłączną odpowiedzialność, krajową deklarację właściwości użytkowych wyrobu budowlanego. Właściwości użytkowe wyrobu budowlanego, zadeklarowane w krajowej deklaracji zgodnie z właściwą przedmiotowo Polską Normą wyrobu lub krajową oceną techniczną, należy odnieść do tych zasadniczych charakterystyk, które mają wpływ na spełnienie podstawowych wymagań przez obiekty budowlane, zgodnie z zamierzonym zastosowaniem tego wyrobu. Przez umieszczenie lub zlecenie umieszczenia znaku budowlanego na wyrobie budowlanym producent ponosi odpowiedzialność za zgodność tego wyrobu z deklarowanymi właściwościami użytkowymi, wymaganiami określonymi w niniejszej ustawie oraz w przepisach odrębnych, mającymi zastosowanie do tego wyrobu.
Uzyskanie wspomnianej krajowej oceny technicznej (KOT) jest wymagane dla wyrobu budowlanego nieobjętego lub nie w pełni objętego zakresem przedmiotowym Polskiej Normy wyrobu (zob. art. 9 ust. 1 ustawy). Zasady i tryb wydawania KOT określają przepisy art. 9 ust. 2-6 ww. ustawy, oraz rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie krajowych ocen technicznych (Dz. U. poz. 1968).
Zakres wyrobów budowlanych, do których stosuje się powyższe wymagania krajowe, to jest grupy wyrobów budowlanych objętych obowiązkiem sporządzenia krajowej deklaracji właściwości użytkowych (a tym samym uzyskania krajowej oceny technicznej, gdy brak jest odpowiedniej Polskiej Normy wyrobu), jak również właściwe dla tych grup krajowe systemy oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych określa załącznik nr 1 do powyższego rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym.
Zgodnie z przepisem § 11 ust. 1 rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym, oznakowaniu wyrobu budowlanego znakiem budowlanym towarzyszą następujące informacje:
• dwie ostatnie cyfry roku, w którym znak budowlany został po raz pierwszy umieszczony na wyrobie budowlanym,
• nazwa i adres siedziby producenta lub znak identyfikacyjny pozwalający jednoznacznie określić nazwę i adres siedziby producenta,
• nazwa i oznaczenie typu wyrobu budowlanego,
• numer referencyjny Polskiej Normy lub numer i rok wydania krajowej oceny technicznej, zgodnie z którą zostały zadeklarowane właściwości użytkowe,
• numer krajowej deklaracji,
• poziom lub klasa zadeklarowanych właściwości użytkowych,
• nazwa jednostki certyfikującej, jeżeli taka jednostka uczestniczyła w ocenie i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobu budowlanego,
• adres strony internetowej producenta, jeżeli krajowa deklaracja jest na niej udostępniona.
Znak budowlany oraz powyższe informacje towarzyszące umieszcza się lub dołącza do wyrobu budowlanego w sposób widoczny, czytelny i trwały, bezpośrednio na wyrobie budowlanym albo na etykiecie przymocowanej do tego wyrobu. Jeżeli umieszczenie tych informacji w powyższy sposób nie jest możliwe z uwagi na wielkość lub charakter wyrobu budowlanego, umieszcza się je na opakowaniu jednostkowym lub opakowaniu zbiorczym wyrobu budowlanego albo na dokumentach towarzyszących wyrobowi.

W przypadku wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych w systemie krajowym producent przy ocenie i weryfikacji stałości właściwości użytkowych jako dokument odniesienia może zastosować następujące rodzaje krajowych specyfikacji technicznych:
• Polską Normę niemającą statusu normy wycofanej albo
• Polską Normę mającej status normy wycofanej, nie dłużej jednak niż przez rok od daty jej wycofania albo do daty wskazanej w przedmowie normy zastępującej, jako daty wycofania krajowych norm sprzecznych z daną normą, jeśli okres ten jest dłuższy niż rok, albo
• krajową ocenę techniczną.
Polska Norma wyrobu nie została zdefiniowana w ustawie o wyrobach budowlanych. Natomiast zgodnie z rozporządzeniem w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym przez Polską Normę należy rozumieć Polską Normę wyrobu. Aby Polska Norma mogła być zastosowana jako krajowa specyfikacja techniczna przy wprowadzaniu wyrobu do obrotu w systemie krajowym, powinna obejmować swoim zakresem dany wyrób budowlany, spełniać powyższe wymagania dotyczące jej statutu (aktuakna/wycofana) oraz dodatkowo zawierać metody i kryteria oceny właściwości użytkowych wyrobu, a także odnosić się do zakładowej kontroli produkcji prowadzonej przez producenta.
Z kolei „Krajowa ocena techniczna” jest to udokumentowana, pozytywna ocena właściwości użytkowych tych zasadniczych charakterystyk wyrobu budowlanego, które zgodnie z zamierzonym zastosowaniem mają wpływ na spełnienie podstawowych wymagań, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy – Prawo budowlane, przez obiekty budowlane, w których wyrób będzie zastosowany.
Krajowa ocena techniczna jest więc rodzajem krajowej specyfikacji technicznej, która może być wydana na wniosek producenta w przypadku, gdy brak jest Polskiej Normy wyrobu, która w pełni obejmuje dany wyrób budowlany. Dokonanie przez producenta, który uzyskał krajową ocenę techniczną, wymaganej oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych z zastosowaniem tej krajowej oceny, uprawnia go do wystawienia krajowej deklaracji właściwości użytkowych i oznakowania wyrobu znakiem budowlanym.

„Zakładowa kontrola produkcji” oznacza udokumentowaną stałą i wewnętrzną kontrolę produkcji w zakładzie produkcyjnym zgodnie ze stosownymi zharmonizowanymi specyfikacjami technicznymi;. Pojęcie to zostało zdefiniowane w art. 2 pkt 26 rozporządzenia Nr 305/2011 oraz w § 2 pkt 3 rozporządzenia w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym. Wszystkie elementy ZKP, wymagania i postanowienia przyjęte przez producenta powinny być w sposób systematyczny dokumentowane. Celem wdrożenia zakładowej kontroli produkcji jest zagwarantowanie utrzymania stabilności produkcji i uzyskiwanie przez wyrób wymaganych cech zgodnie ze specyfikacją techniczną – utrzymanie stałości właściwości użytkowych, które producent deklaruje.
Producent sporządza deklarację właściwości użytkowych i określa typ wyrobu na podstawie ocen i weryfikacji stałości właściwości użytkowych przeprowadzanych w ramach jednego z systemów oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobu budowlanego (1+, 1, 2+,3 i 4) określonych – w przypadku wyrobów oznakowanych CE – w rozporządzeniu delegowanym Komisji (UE) nr 568/2014 z dnia 18 lutego 2014 r. zmieniającym załącznik V do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 dotyczącym oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobów budowlanych (Dz. Urz. UE L 157 z 27.05.2014, str. 76) oraz – w przypadku wyrobów oznakowanych znakiem budowlanym – w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. poz. 1966, z późn. zm.).
W ww. systemach oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobu budowlanego określone zostały działania producenta związane z oceną i weryfikacją stałości właściwości użytkowych wyrobu budowlanego, a także zakres tej oceny i weryfikacji, przeprowadzanej na zlecenie producenta przez stronę trzecią – jednostkę certyfikującą (akredytowaną/notyfikowaną) lub laboratorium badawcze (akredytowane/notyfikowane).
W każdym z ww. systemów oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobów budowlanych producent jest zobowiązany opracować, wdrożyć i prowadzić zakładową kontrolę produkcji. Bez wdrożonej i udokumentowanej zakładowej kontroli produkcji producent nie może uznać, że dokonał wymaganej oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobu, nie może umieścić na wyrobie oznakowania CE lub znaku budowlanego, a tym samym nie może wprowadzić wyrobu budowlanego do obrotu.